بخش الف ) تعاریف :
اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر بکار رفته است:
• وجه نقد: عبارت است از موجودی نقد و سپردههای دیداری نزد بانکها و مؤسسات مالی اعم از ریالی و ارزی (شامل سپردههای سرمایهگذاری کوتاهمدت بدون سررسید) به کسر اضافه برداشتهایی که بدون اطلاع قبلی مورد مطالبه قرار میگیرد.( تعریف مذکور دربرگیرنده اقلامی از سرمایهگذاریها و استقراض کوتاهمدت که معمولاً درصورت جریان وجوه نقد سایر کشورها تحت عنوان معادل وجه نقد از آنها یاد میشود، نیست.).
• جریـان وجه نقد: عبارت است از افزایش یـا کاهش در مبلـغ وجه نقد ناشی از معاملات با اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل از شخصیت حقوقی واحـد تجـاری و ناشی از سایـر رویدادها.
• فعالیتهای عملیاتی: عبارت از فعالیتهای اصلی و مستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است.
• فعالیتهای سرمایهگذاری: عبارت است از تحصیل یا واگذاری سرمایهگذاریهای کوتاهمدت و بلندمدت، داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود و نیز پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری غیر از کارکنان .
• فعالیتهای تأمین مالی: عبارت از فعالیتهایی است که منجر به تغییرات در میزان و ترکیب سرمایه و استقراضهای واحد تجاری (بجز اضافه برداشتهای منظور شده در محاسبه وجه نقد)، گردد.
• جریانهای وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی: در این استاندارد شامل جریانهای نقدی ورودی و خروجی ناشی از فعالیتهای عملیاتی به شرح تعریف مندرج در همین بند و نیز آن دسته از جریانهای نقدی است که ماهیتاً به طور مستقیم قابل ارتباط با سایر طبقات جریانهای نقدی صورت جریان وجوه نقد نباشد .
• جریانهای نقدی استثنایی: به آن دسته از جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد اطلاق میشود که دارای اهمیت نسبی است، از فعالیتهای عادی واحد تجاری ناشی میشود و اقلامی را در بر میگیرد که به منظور ارائـه تصویری مطلوب از انعطاف پذیری واحد تجاری، افشای جداگانه آنها به لحاظ استثنایی بودن ماهیت یا وقوع ضرورت مییابد. این اقلام لزوماً با اقلام استثنایی مندرج در صورت سود و زیان ارتباط ندارد.
• جریانهای نقدی غیرمترقبه: به آن دسته از جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد اطلاق میشود که دارای اهمیت نسبی است، از رویدادهای خارج از فعالیتهای عادی واحد تجاری ناشی میشود و اقلامی را در برمیگیرد که به منظور ارائه تصویری مطلوب از انعطاف پذیری واحد تجاری، افشای جداگانه آنها به لحاظ غیر مترقبه بودن ماهیت یا وقوع آنها ضرورت مییابد. این اقلام معمولاً با اقلام غیر مترقبه مندرج در صورت سود و زیان ارتباط دارد
(طبقهبندی جریانهای نقدی و نحوه ارائه صورت جریان وجوه نقد :
صورت جریان وجوه نقد باید منعکس کننده جریانهای نقدی طی دوره تحت سرفصلهای اصلی
زیر باشد:ـ فعالیتهای عملیاتی،
ـ بازده سرمایهگذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی،
ـ مالیات بر درآمد،
ـ فعالیتهای سرمایهگذاری، و
ـ فعالیتهای تأمین مالی
در ارائـه جریانهای نقدی، رعایت ترتیب سرفصلها به شرح بالا و نیز ارائـه جمع جریانهای نقدی منعکس شده در هر سرفصل و جمع کل جریانهای نقدی قبل از سرفصل فعالیتهای تأمین مالی ضرورت دارد )
1- گزارش جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی :
فعالیتهای عملیاتی عبارت از فعالیتهای اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. فعالیتهای مزبور متضمن تولید و فروش کالا و ارائـه خدمات است و هزینهها و درآمدهای مرتبط با آن در تعیین سود یا زیان عملیاتی درصورت سود و زیان منظور میشود. جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی اساساً دربرگیرنده جریانهای ورودی و خروجی نقدی مرتبط با فعالیتهای مزبور است.
از آنجا که طبقهبندی جریانهای نقدی در صورت جریان وجوه نقد به سرفصلهای مشخصی محدود شده است، همواره این احتمال وجود دارد که برخی جریانهای نقدی ماهیتاً بهطور مستقیم قابل ارتباط با هیچ یک از سرفصلهای اصلی نباشد. بدینلحاظ ، به موجب این استاندارد درصورت وجود چنین اقلامی، جریانهای نقدی مربوط به عنوان جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی طبقهبندی میشود. نمونه این اقلام، جریانهای نقدی مرتبط با فروش مواد اولیه در واحدهای تجاری تولیدی و جریانهای نقدی ناشی از خدمات جنبی فعالیتهای اصلی از قبیل حمل موردی کالای فروش رفته است.
توجه : واحدهای تجاری باید جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی را با بکارگیری یکی از روشهای زیر گزارش کنند:
الف . روش مستقیم که به موجب آن ناخالص وجوه نقد دریافتی و پرداختی بر حسب طبقات عمده افشا میشود، مگر در مورد جریانهای نقدی عملیاتی مورد اشاره در بندهای 36 و 38 که برمبنای خالص گزارش میشود،
ب . روش غیرمستقیم که به موجب آن سود یا زیان عملیاتی با انجام تعدیلات زیر به خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی تبدیل میشود:
ـ اثر معاملات و رویدادهایی که دارای ماهیت غیر نقدی است،
ـ اثر اقلامی که در محاسبه سود یا زیان عملیاتی دوره جاری منظور شده باشد، لیکن جریانهای نقدی مرتبط با آنها در دورههای قبل حادث شده یا در دورههای آینده حادث خواهد شد و بالعکس
مزیت اصلی روش غیرمستقیم این است که تفاوت بین سود عملیاتی و جریان وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی به گونه برجستهای نشان داده میشود. بسیاری از استفادهکنندگان صورتهای مالی معتقدند که چنین صورتی در ارائـه تصویری از کیفیت سود واحد تجاری، حائز اهمیت اساسی است .
بخش ب )
گزارش سایر جریانهای نقدی:
کلیه جریانهای عمده ورودی و خروجی نقدی مرتبط با هریک از سرفصلهای ” بازده سرمایهگذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی “، ” مالیات بر درآمد “ ، ” فعالیتهای سرمایهگذاری “ و ” فعالیتهای تأمین مالی “ باید برمبنای ناخالص و به طور جداگانه در صورت جریان وجوه نقد انعکاس یابد، مگر در مورد جریانهای نقدی که برمبنای خالص گزارش میشود.
جریانهای نقدی بر مبنای خالص:
جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، سرمایهگذاری و تأمین مالی زیر را میتوان برمبنای خالص گزارشکرد :
الف .دریافتها و پرداختهای نقدی از جانب مشتریان، هنگامی که جریانهای نقدی عملاً بیانگر فعالیتهای مشتری باشد و نه واحد تجاری .
ب.دریافتها و پرداختهای نقدی در رابطه با اقلامی که گردش آنها سریع، مبلغ آنها قابل ملاحظه و سر رسید اولیه آنها حداکثر سه ماه باشد . )
2- بازده سرمایهگذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی :
به موجب این استاندارد، ارائـه خالص جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی نباید تحت تأثیر ساختار سرمایه واحد تجاری قرار گیرد و بدین ترتیب پرداختهای مرتبط با سود و کارمزد تأمین مالی باید جداگانه نشان داده شود و نیز نحوه ارائـه صورت جریان وجوه نقد باید تا حد امکان با سایر صورتهای مالی اساسی از جمله صورت سود و زیان هماهنگی داشته باشد. براین اساسکلیه مبالغ دریافتی و پرداختی در رابطه با سود سهام، درآمد سرمایهگذاری و سود و کارمزد تأمین مالی معمولاً در سرفصل جداگانهای با عنوان ” بازده سرمایهگذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی“ طبقهبندی میشود.
3- مالیات بر درآمد :
جریانهای نقدی مرتبط با مالیات بر درآمد برای اغلب استفادهکنندگان صورتهای مالی دارای اهمیتی ویژه است. به موجب این استاندارد، مجموع جریانهای نقدی مرتبط با مالیات بر درآمد تحت سرفصل جداگانهای درصورت جریان وجوه نقد انعکاس مییابد.
جریانهای نقدی مورد اشارهتنها منحصر به پرداختها یا علیالحسابهای پرداختی از بابت مالیات بر درآمد و یا استرداد مبالغ پرداختی از همین بابت است و در برگیرنده جریانهای نقدی مربوط به سایر انواع مالیاتها که درآمد مربوط جزء درآمد مشمول مالیات تلقی نمیشود (از قبیل مالیاتهای تکلیفی و مالیاتهای مستقیم وضع شده بر تولید یا فروش) نیست. جریانهای نقدی مربوط به مالیاتهای اخیرالذکر برحسب مورد تحتسایر سرفصلهای اصلی در صورت جریان وجوه نقد ارائه میشود
4- فعالیتهای سرمایهگذاری :
جریانهای نقدی منظور شده تحت سرفصل ” فعالیتهای سرمایهگذاری“ مشتملبر جریانهای مرتبط با تحصیل و فروش سرمایهگذاریهای کوتاهمدت، سرمایهگذاریهای بلندمدت و داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود و نیز پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری بجز کارکنان میباشد.
5- فعالیتهای تأمین مالی :
جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای تأمین مالی شامل دریافتهای نقدی از تأمین کنندگان منابع مالی خارج از واحد تجاری (شامل صاحبان سرمایه) و بازپرداخت اصل آن است. افشای جداگانه جریانهای نقدی مزبور جهت پیشبینی جریانهای نقدی آتی لازم به منظور ایفای تعهدات به تأمین کنندگان منابع مالی واحد تجاری مفید است.
دریافتها و پرداختهای نقدی با ماهیت تأمین مالی از یا به واحدهای سرمایهپذیری که سرمایهگذاری در آنها به روش ارزش ویژه در حسابها انعکاس یافته است به طور جداگانه تحت همین سرفصل اصلی نمایش مییابد.
جریانهای نقدی استثنایی و غیر مترقبه :
جریانهای نقدی استثنایی :
جریانهای نقدی استثنایی عملیاتی باید در صورت جریان وجوه نقد به طور جداگانه انعکاس یابد و افشای کافی در مورد ماهیت آنها در یادداشتهای توضیحی صورت گیرد. جریانهای نقدی استثنایی که درصورت جریان وجوه نقد به طور جداگانه انعکاس مییابد با ” اقلام استثنایی“ که به موجب استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان گزارش عملکرد مالی در صورت سود و زیان به طور جداگانه افشا میشود، لزوماً ارتباطی نداشته و مستلزم قضاوت مستقل است. برخی جریانهای نقدی عملیاتی که طبق تعریف فوق استثنایی تلقی میگردد، ممکن است تأثیری در سود و زیان عملیاتی دوره نداشته باشد، برای نمونه پیشدریافت عمده از خریداران در مواردی که دریافت آن معمول نبوده است.
جریانهای نقدی غیرمترقبه :
جریانهای نقدی غیر مترقبه باید بر حسب ماهیت و قبل از آثار مالیاتی آن تحت سرفصلهای اصلی مربوط در صورت جریان وجوه نقد به طور جداگانه نمایش یابد و افشای کافی در مورد ماهیت آنها در یادداشتهای توضیحی صورت گیرد . جریانهای نقدی غیر مترقبه بسیار نادر است و معمولاً با اقلام غیر مترقبه که به موجب استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان گزارش عملکرد مالی در صورت سود و زیان به طور جداگانه افشا میشود، ارتباط دارد. جریانهای نقدی غیر مترقبه حسب ماهیت تحت سرفصلهای اصلی مربوط در صورت جریان وجوه نقد به طور جداگانه نشان داده میشود. لازم به ذکر است که جریانهای نقدی مالیاتی مربوط به اقلام غیر مترقبه علیرغم انعکاس جداگانه مالیات مربوط در صورت سود و زیان، در صورت جریان وجوه نقد به طور جداگانه نمایش نمییابد.
تعدیلات سنواتی :
به موجب استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان گزارش عملکرد مالی، تعدیلات سنواتی مستلزم ارائـه مجدد ارقام سنوات قبل است. لذا در مواردی که این تعدیلات متضمن جریان وجه نقد در دوره جاری نباشد، درصورت جریان وجوه نقد دوره جاری انعکاس نمییابد، بلکه حسب مورد ارقام مقایسهای صورت جریان وجوه نقد و یادداشتهای توضیحی مربوط اصلاح میشود. از سوی دیگر، آن بخش از تعدیلات سنواتی که متضمن جریان وجه نقد طی دوره است، برحسب ماهیت در سرفصلهای اصلی مربوط درصورت جریان وجوه نقد (بدون ذکر عنوان تعدیلات سنواتی) منظور میشود